Επιλεκτική αλαλία: Οδηγός για γονείς και άλλους ενδιαφερόμενους
Τι είναι η Επιλεκτική Αλαλία (Selective Mutism);
Η επιλεκτική αλαλία είναι μια Αγχώδης Κοινωνική-Επικοινωνιακή Διαταραχή. Το άγχος διαταράσσει ή αναστέλλει την ικανότητα χρήσης του λόγου (της γλώσσας). Πρόκειται για την συνεχή αδυναμία για ομιλία σε συγκεκριμένα κοινωνικά περιβάλλοντα όπου αναμένεται από το παιδί να μιλήσει (π.χ.: σχολείο) ενώ σε άλλα περιβάλλοντα επικοινωνεί κανονικά. Αυτή η κατάσταση θα πρέπει να έχει διάρκεια πάνω από ένα μήνα. Τα παιδιά με επιλεκτική αλαλία συχνά έχουν και προβλήματα λόγου.
Η επιλεκτική αλαλία δεν είναι απλώς «άγχος», «ντροπαλότητα» ή «τεμπελιά», είναι νευρολογική απόκριση σε μια απειλή, δηλαδή την κοινωνική φοβία/άγχος. Πρόκειται για προστατευτικό μηχανισμό, γίνεται σχεδόν αντανακλαστικά και σχετίζεται με μία περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται αμυγδαλή.
Χαρακτηριστικά επιλεκτικής αλαλίας
Τα συμπτώματα εμφανίζονται κυρίως στα περιβάλλοντα που το παιδί δεν μιλάει (π.χ.: σχολείο) και σε περιστάσεις που αναμένεται από το παιδί να μιλήσει (π.χ.: ευθεία ερώτηση). Μάλιστα αυτά είναι πιο έντονα όταν αυτός που απευθύνεται στο παιδί είναι κάποιος τρίτος, που δεν ανήκει στην ομάδα ανθρώπων στους οποίους μιλάει. Το παιδί λοιπόν μπορεί:
να προσκολλάται στους γονείς, να κρύβεται, τρέχει σε άλλα δωμάτια
να παγώνει και να έχει ανέκφραστο πρόσωπο όταν του απευθύνονται ή να καταρρέει συχνά συναισθηματικά
να έχει συμπτώματα που μοιάζουν με κρίση πανικού ή να έχει έντονες φαγούρες
να αποφεύγει γενικότερα να μιλήσει πρώτο ακόμα και όταν πρόκειται να σηκώσει το τηλέφωνο
Συνήθως τα παιδιά αυτά είναι έξυπνα, εσωστρεφή και πολύ παρατηρητικά. Μια βασική διαφορά της επιλεκτικής αλαλίας από την απλή ντροπαλότητα είναι το «πάγωμα» κατά το οποίο το παιδί δεν αποκρίνεται καθόλου, ενώ εάν πρόκειται για απλή ντροπαλότητα μπορεί να απαντήσει με ένα νεύμα ή μια έκφραση προσώπου (π.χ.: χαμόγελο). Επίσης στην επιλεκτική αλαλία το παιδί φαίνεται σαν να έχει «διπλή προσωπικότητα» (π.χ.: συγκρατημένο στο σχολείο, ζωηρό στο σπίτι)
Συνύπαρξη με διαταραχές Λόγου-Ομιλίας
Ένα πολύ μεγάλο ποσοστό παιδιών με επιλεκτική αλαλία έχει και διαταραχές που σχετίζονται με το λόγο ή/και την ομιλία. Συνήθως οι διαταραχές αφορούν τον εκφραστικό λόγο και την άρθρωση, αν και δεν είναι απίθανο να επηρεάζεται σε κάποιο βαθμό η κατανόηση ή η ροή της ομιλίας (τραυλισμός).
Μύθοι και γεγονότα
Τα παιδιά αυτά θέλουν να μιλάνε!
Οι γονείς ίσως δεν γνωρίζουν ότι το παιδί βιώνει τέτοιες δυσκολίες
Ο Λ/Θ θα πρέπει να εμπλέκεται από την αρχή
Δεν υπάρχουν αρκετά και συνεπή δεδομένα που να την σχετίζουν με ψυχολογικό τραύμα
Η πρώιμη παρέμβαση είναι πολύ σημαντική
Οποιοδήποτε επίπεδο σοβαρότητας κάνει το παιδί δυστυχισμένο
Η σημασία της πρώιμης παρέμβασης
Μείωση αρνητικών επιπτώσεων
Πρόληψη επιδείνωσης
Πρόληψη παγίωσης
Πρόληψη αναποτελεσματικών προσπαθειών να εκμαιευθεί λόγος
Μείωση αρνητικής συναισθηματικής πίεσης στο παιδί, στους γονείς ακόμα και στους δασκάλους
Τι θα πρέπει να αποφεύγουμε;
Γενικότερα, σε παιδί που δεν έχει δεχθεί ή είναι στην αρχή της παρέμβασης καλό είναι:
να μην πιέζουμε, να μην δωροδοκούμε, να μην τιμωρούμε
να αφαιρούμε την αναμονή για ομιλία/απάντηση
να παρέχουμε ένα ήρεμο, υποστηρικτικό περιβάλλον
να βρίσκουμε εναλλακτικούς τρόπους επιτυχημένης επικοινωνίας
να παρακολουθούμε συνεχώς τα επίπεδα άγχους
«θέλω να απαντήσω τις ερωτήσεις αλλά δεν μπορώ να κουνηθώ ή κάνω κάτι εκτός του να περιμένω μέχρι το συναίσθημα αυτό να φύγει»
«οι λέξεις κολλάνε στα δάχτυλα των ποδιών μου»
Χρήστος Παπατζάλας, PhD
λογοθεραπευτής - λογοπαθολόγος