Μαθησιακές διαταραχές

Οι μαθησιακές δυσκολίες δεν είναι μία μεμονωμένη διαταραχή αλλά αντίθετα, είναι όρος-«ομπρέλα» κάτω από τον οποίο βρίσκονται αρκετές διαταραχές (λόγου/γλωσσικές). Κοινό χαρακτηριστικό τους είναι ο άμεσος αντίκτυπος στη μάθηση στα σχολικά/ακαδημαϊκά πλαίσια ενώ σχεδόν πάντα επηρεάζεται ο γραπτός λόγος (ανάγνωση και γραφή). Οι πιο συχνές γλωσσικές μαθησιακές δυσκολίες (language-based learning disabilities) που αφορούν τη λογοθεραπεία είναι: η δυσλεξία, η διαταραχή γλωσσικής επεξεργασίας, η δυσγραφία (γλωσσικό κομμάτι) και η διαταραχή ακουστικής επεξεργασίας. 


Μαθησιακές δυσκολίες μπορεί να προκύψουν επίσης από διαταραχή σε κάποιο από τα υποσυστήματα (γνωστικά και γλωσσικά) που υποστηρίζουν την μάθηση και την ανάγνωση όπως: η μνήμη εργασίας (ή βραχύχρονη), η προσοχή και οι επιτελικές λειτουργίες. 


Δεδομένου ότι ο γραπτός λόγος "χτίζεται" πάνω στον προφορικό, για να αναπτυχθεί σωστά η ανάγνωση, η γραφή και γενικότερα η μάθηση πρέπει να ισχύουν (από γλωσσικής άποψης) τουλάχιστον τα παρακάτω: 

Γλωσσικές διαταραχές που προκαλούν μαθησιακές δυσκολίες

Είναι μία διαταραχή του λόγου (γραπτού) και αποτελεί τη συχνότερη παθολογία που δημιουργεί μαθησιακές δυσκολίες. Πρόκειται για τη μη αναμενόμενη διαταραχή στην ανάγνωση. Το μη αναμενόμενη αναφέρεται στο ότι δεν υπήρχε έλλειμμα νοημοσύνης και κινήτρου και η διδασκαλία της ανάγνωσης ήταν επαρκής. Τα αίτια είναι νευροβιολογικά αίτια με τις τελευταίες έρευνες να δείχνουν διαφορές στην ανατομία και τη λειτουργία των γλωσσικών κέντρων του εγκεφάλου στα άτομα με δυσλεξία. Η σοβαρότητα ποικίλει σε κάθε άτομο, και έτσι μπορεί ένα παιδί να είναι σε θέση να διαβάσει αλλά με δυσκολία και καταλαβαίνοντας ελάχιστα από αυτά που διάβασε ή μπορεί να μην έχει καταφέρει καν να αναπτύξει την ανάγνωση.

Η εμφάνισή της δεν συνδέεται με την εξυπνάδα αφού εμφανίζεται σε όλα τα επίπεδα νοημοσύνης (δηλαδή και σε παιδιά με χαμηλή νοημοσύνη και σε παιδιά με υψηλή). Η γλώσσα είναι ανεξάρτητο σύστημα από τη νόηση (παρ’ όλο που συνεργάζονται).

Συνήθως υπάρχει κακή και μη ολοκληρωμένη αντιστοίχιση ήχου της ομιλίας (φωνήματος) και γραπτού συμβόλου (γράμματος). ›Τα πιο διαταραγμένα υποσυστήματα είναι η φωνολογική ενημερότητα (συλλαβισμός και γνώση των φωνημάτων μίας λέξης), η μνήμη εργασίας και οι επιτελικές λειτουργίες, τα οποία μάλιστα μπορεί να επηρεαστούν και μεμονωμένα. 

Συμπτώματα:

Η ανάγνωση είναι αργή και κοπιώδης και υπάρχουν πολλά λάθη και "μαντέματα". Δηλαδή τα άτομα με δυσλεξία διαβάζουν την πρώτη συλλαβή και μετά μαντεύουν -λανθασμένα- το υπόλοιπο. Επίσης, ίσως εμφανίζουν κακή φωνολογική ενημερότητα (να γνωρίζουν ότι γάτα = [γ]  [α]  [t]  [α]), κακή κατανόηση όταν διαβάζουν, δυσκολίες με την ορθογραφία και τους κανόνες γραμματικής, κακή γραφή και άσχημα γράμματα (αλλά όχι πάντα) και τέλος δυσκολίες στα μαθηματικά και γενικότερα στα προβλήματα (στην ανάγνωση και κατανόηση της εκφώνησης). 

Η πλαστικότητα του εγκεφάλου είναι πολύ θετικός παράγοντας για αυτό η πρώιμη (λογοθεραπευτική) παρέμβαση πριν εδραιωθούν τα συμπτώματα και υπάρχει τροχοπέδη στις σχολικές επιδόσεις είναι πολύ σημαντική.



Στη διαταραχή γλωσσικής επεξεργασίας (ή αλλιώς "διαταραχή του αντιληπτικού λόγου"), υπάρχει δυσκολία στην απόδοση σημασίας σε μία ακουστική πληροφορία και στην παραγωγή μίας κατάλληλης απόκρισης. ›Δηλαδή, το πρόβλημα βρίσκεται στην κατανόηση και την ερμηνεία των πληροφοριών κάτι που πολύ συχνά οδηγεί σε μαθησιακές δυσκολίες.

Συμπτώματα:

Τα παιδιά αυτά έχουν δυσκολίες στο να ακολουθήσουν εντολές και οδηγίες, στην ανάκληση λέξεων (συνήθως απαντούν με μία γενική λέξη), στην κατανόηση ιστοριών και στην παρακολούθηση μίας συζήτησης. Επίσης έχουν φτωχό λεξιλόγιο και δομή πρότασης.

 ​

​

Πρόκειται για τη διαταραχή στη γραπτή έκφραση, το γραφικό χαρακτήρα ή/και τη λεπτή κινητικότητα. Στη γραφή υπάρχουν δύο επίπεδα, ένα γλωσσικό και ένα κινητικό. Η λογοθεραπεία ασχολείται και παρεμβαίνει κυρίως στο γλωσσικό (επεξεργασία, κωδικοποίηση φώνημα/γράφημα), ενώ το κινητικό το αναλαμβάνουν συνήθως εργοθεραπευτές (ή/και φύσιοθεραπευτές). Επίσης είναι μία διαταραχή που σπάνια εμφανίζεται ως πρωτοπαθής, συνήθως συνυπάρχει μαζί με τη δυσλεξία. 

Συμπτώματα:

Το άτομο με δυσγραφία συνήθως όταν γράφει δεν αφήνει κενά, έχει κακή εκτίμηση του χώρου στο χαρτί και κακή ορθογραφία, ενώ δυσκολεύεται να συνθέσει κείμενο όταν γράφει και σκέφτεται ταυτόχρονα.



​Στην επιστημονική κοινότητα επικρατεί διχογνωμία για το εάν αποτελεί διακριτή διαταραχή ή είναι μέρος άλλων αναπτυξιακών γλωσσικών διαταραχών. Σύμφωνα με κάποιους ερευνητές το πρόβλημα βρίσκεται στη χρήση (δηλαδή στην επεξεργασία) της ακουστικής πληροφορίας από το ΚΝΣ ενώ η ακοή είναι φυσιολογική (δεν πρόκειται για βαρηκοΐα). Η διαταραχή αυτή θεωρείται πολύ συχνή στα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες. Λόγω της φύσης του προβλήματος, είναι απαραίτητη η συνεργασία του λογοθεραπευτή που έχει αναλάβει τη θεραπεία, με τον ΩΡΛ/ακοολόγο που έχει κάνει τη διάγνωση (σε αντίθεση με άλλες χώρες του εξωτερικού, στην Ελλάδα τη θεραπεία της ΔΑΕ την αναλαμβάνουν οι λογοθεραπευτές, ελλείψει ακοολόγων). 

Συμπτώματα (κύρια):

Ένα παιδί με ΔΑΕ: αποσπάται εύκολα από θορύβους στο παρασκήνιο, δυσκολεύεται στην επεξεργασία μόνο των ήχων της ομιλίας, δυσκολεύεται στις προφορικές παραδόσεις μαθημάτων, κάνει πολλές διευκρινιστικές ερωτήσεις.

Άλλες μαθησιακές δυσκολίες

Πρόκειται για δυσκολία στην κατανόηση αριθμών, μαθηματικών εννοιών και συμβόλων, στη συγκράτηση αριθμών, στην κατανόηση της έννοιας του χρόνου και της ώρας και τέλος στη μέτρηση. Συνήθως, αν τα προβλήματα βρίσκονται σε κάποιες από τις παραπάνω ικανότητες, είναι απαραίτητη η συνεργασία και με άλλους ειδικούς, όπως ψυχολόγους, ειδικούς παιδαγωγούς ή/και εξειδικευμένους μαθηματικούς. Δεν σχετίζεται άμεσα με το λόγο (τη γλώσσα) αλλά ίσως η σχέση της γλώσσας και των μαθηματικών εννοιών να είναι πιο βαθιά απ’ ό,τι πιστεύουμε σήμερα. Επίσης, αν το πρόβλημα είναι μόνο στην κατανόηση της εκφώνησης του προβλήματος και όχι στις μαθηματικές έννοιες τότε ίσως το πρόβλημα να βρίσκεται αλλού και να μην σχετίζεται με τη δυσαριθμησία. 

​Συμπτώματα (κύρια):

Δυσκολεύεται με τα χρήματα, με την ώρα και τα μαθηματικά σύμβολα, τις έννοιες και τις πράξεις. 



(tba)



(tba)



​(tba)